کتاب آفرینش و نظام کیهانی

کتاب آفرینش و نظام کیهانی:غزالی و ابن سینا

کتاب «آفرینش و نظم کیهانی: غزالی و ابن‌سینا» اثر ریچارد ام فرانک، اثری پژوهشی است که به بحث‌های فلسفی و کلامی بین دو تن از تأثیرگذارترین متفکران اسلامی، غزالی و ابن‌سینا می‌پردازد. این کتاب دیدگاه متضاد غزالی (1058-1111) و ابن‌سینا (980-1037) را د‌رمورد ماهیت آفرینش و نظم کیهانی بررسی می‌کند. غزالی، متکلم و مخالف فلسفۀ مشائی، به نقد فیلسوفان به دلیل اثر مشهورش «تهافت‌الفلاسفه» به مخالف فلسفه مشهور است. از سوی دیگر، ابن‌سینا فردی چندبعدی بود که آثارش در زمینه‌های فلسفه و پزشکی تأثیر عمیقی بر اندیشه اسلامی و غربی گذاشت. کتاب ابتدا به مبحث خلقت می‌پردازد. به عقیدۀ غزالی جهان از هیچ و با ارادۀ مطلق خداوند خلق شده است. از طرف دیگر، ابن‌سینا دیدگاهی افلوطینی داشت که خلقت را همچون صدور از خداوند به عقل اول الی عقل فعال توصیف می‌کرد. به عقیدۀ ابن‌سینا این صدور، امری ضروری است و روند خلقت تا ابد ادامه دارد. مبحث بعدی کتاب ماهیت خدا و ماسوا‌ست. غزالی معتقد بود که صفات و افعال خداوند خارج از درک انسان است و اراده خداوند مقید به هیچ ضرورتی نیست. این دیدگاه بر آزادی مطلق و قدرت خداوند تأکید دارد. از طرف دیگر، خدای ابن‌سینا بیشتر با یک اصل فلسفی شرح می‌شود: خدا واجب‌الوجود است که همه موجودات دیگر وجود خود را از او می‌گیرند. ویژگی اصلی خدا عقلانیت است و جهان را بر‌اساس عقل نظم می‌بخشد. مبحث نهایی این کتاب نیز معرفت و نبوت است. نویسنده توضیح می‌دهد‌ غزالی معتقد بود‌ علم حقیقی از وحی الهی سرچشمه می‌گیرد و عقل انسان محدود است و وجود پیامبران از آنجایی که اراده و خواست خداوند را به بشریت می‌رسانند ضروری است. در‌حالی‌که ابن‌سینا به اهمیت نبوت اذعان داشت، بر عقل انسان و توانایی دستیابی به معرفت از طریق تحقیق عقلانی نیز تأکید زیادی داشت.